Saturday, April 11, 2009

Dr.H.Lallungmuana Interview

MLA inthlan-ah khan party hrang hrang in an sawm chein kan lo hria a, mawi takin i hnar vek si a. MP inthlan hi ilothlir lawk tihna a ni thei em?
Thlir lawk hran love. Amaherawhchu, tel ve tur ka nih chuan MP inthlan hi chu ka lo zu tel tawhna a nih avang leh hmachhawp ka neih nual avangin ka lung chu a len viau zawk a ni.
Party hrang hrangte khan kei tehlul min sawm ve tliar tliar a, ka thiante leh thawhpuite an ni a, a lunglen thlak pawh ka ti viau a. Mahse, ka han tawngtai khan ‘eng’ fiah tak ka hmu lo bawk nen, midang thahnem tak an lo awm bawk a, ka inrawlh ta lo a ni.
Lok Sabha inthlan erawh hi chu a dan a dang deuhin ka hria a, tum lawkna renn run ka neilo nain min hann sawm ve takah chuan ka rilru chu a han kau ta deuh a. Ka tih tur a nih leh nih loh hriat chaka ka tawngtai pawhin a ‘eng’ lam deuh nia ka hriat avang leh thla 13 vel ka lo zu tel ve tawh atanga ka thil hmuh leh ka hmachhawp nia ka hriat chhunzawm chak te pawh ka nei ve leh a, tichuan sawmna hi ka pawm ta a ni.

MP Candidate atan hian MPC-MNF chauhin em ni sawm che?
MLA inthlan dawn laia party ten min rawn sawm kha chuan, ‘MP candidate-ah pawh i duh chuan’ tia min sawm te pawh an awm a, tuna MP thlan dawn hnai takah chuan anni pahnih chauh hi an ni mai e.

MP i lo nih tawh chhunga i hnathawh langsr zual min hrilh thei em?
Sawi tur a awm ve nual ang a, a hmasa berah chuan MP fund, tun hma a mipuiin an la hmelhriat vak loh hi mi zawng zawng hriatah leh anmahni tan a nih zia ka tlangau pui a. Hmun hrang hrang 74-ah kum khat chhungin MP fund Rs. nuai 125, ka qoata aia tam mipuite tan ka seng ral hman a. A ariel lo awm te pawh mipui ta vek a nih avangin sem chhuak vek turin ka ti a, mipuiin MP fund hi an hmel hriat phah tak tak niin ka hria.
A pahnihna-ah chuan Mizorama Railway police recruitment an rawn neih lai khan, Mizo tlangval 32 chu fit leh tlinga puan an ni a, appoinment order lo nghak mai tura hrilh an ni a. Amaherawhchu, kum khat dawn hnu-ah pawh engmah appoinment pek an ni lo tih MP atana thlan tlin ka nih hnu khan min hrilh a. Chung mite hming leh address chu ka dil a, Delhi ka thlen thlak hnu-ah Pathian hnenah ka tawngtai a, ‘mite ka puih theih nan min pui rawh’ tiin. Pathianin remchang min siam sak a, India hmarchhak MP te leh Railway Authority te inkawmna hun a lo awm a, chutah chuan ka sawi chhuak a, ‘tling te hnena appoinment pek leh si loh hi engnge a awmzia, an aiah plain mi in dah leh si tihna em ni?’ tiin Railway Minister chu ka challange a, chu chu chhui zui min tiam a. An chhui zui a, a hnu thla 2/3 hnu-ah appoinment an pe vek a, ka lawm khawp mai.
Tin, Mizoram University Bill House-a introduce vat turin ka nawr a. HRD Minister nen vawi 5 kan inhmuh hnu-ah kan va inngur a, ‘Dr. Muana, i hmanhmawh lutuk’ min ti a, chu chuan ka thin a khei zak mai. ‘Kum 1986 Peace Accord MNF leh India ziakah University pek hi a tel tawh a, kum 13 hnu-ah pawh hmanhmawh min ti a nih chuan i thusawi hi ka ‘digest lo’, tiin ka chhuah tauh san a. Prime MInister AB Vajpayee hnenah ka zualko a. ‘HRD MInister nen in sawi dun tawh em?’ min lo ti a, ‘Hemi thu-ah hian vawi 5 ka hmu tawh a, kan inhmuh tam poh leh kan kar a hla’ tiin ka chhang a. ‘Engvang nge? Engati nge? tiin min zawt a. ‘Keimah min zawt suh, amah zawt la engkim i hre zawk ang. Amaherawhchu, hei hi ka sawi duh Peace Accord meuhah a inziak tel a, kum 13 vei thlenga Mizoram University pek chu sawi loh House-ah a bill pawh introduce a nih loh laia Peace Accord pawh nei ve hlei lo India Hmarchhak State zawng zawngin anmahni pualin an nei vek si, a ‘reverse happening’ hi ka hrethiam lo’ tiin ka chhal a ‘It will be given, it will be given’ tiin vawi thum min tiam a, hei an ti puitling chho ta hi ka lawm khawp mai.
Tuna kan University neih hi a la changtlung lo hle a, kan Vice Chancellor pawhin, ‘politics a i zuang lut leh a nih chuan University chanchin hrechiangtu leh a mamawh hretu i ni a, chuvangin kan university hi rawn theihnghilh suh ang che’ tia min chah kha ka hre reng mai. MP te han nih leh theih a, ka hmabak han chhunzawm zel hi ka chak khawp mai.
Pakhat chauh ka’n sawi leh ang a. Gujarat-a Kristian Bible an hal a, Biak In an tihchhiat lai khan Prime Minister Vajpayee chu a room-ah ka luh chilh a, ‘Vajpayeeji, i ministry hi pawn lam a\angin a thu a zirin ka lo support ve thin che a, keima tan cheng khatmah leh dinhmun ka beisei lo” ka ti a, ‘A dik alawm’ tiin min chhang a. “Amaherawhchu, beisei pakhat neiin ka support che u” ka tih veleh ‘Engnge ni?’ a rawn ti a. Kei chuan, “India rama minority te hi in safeguard in, in protect in in assist reng em tiin pawn lam atangin ka support che u” ka han tih chuan, “Chu chu tun thlenga kan tum a ni” a ti a. “Gujarat-ah Kristian Bible leh Bible hal thu ka lo chhiar a. Kei hi KRistian leader ka ni a, tunah hian khawiah nge ka awm? tih min hrilh rawh” ka ti a. A ngawi reng a, kei lah ka in ang thinrim a, ka ngawi zui ve leh bawk si a. Chu chu MP ka nih chhunga ka tihsual pawi ber niin ka hria. Ngaithla tura a inpeih reng lai khan Isua Chanchin Tha hrilh tur ka ni a, ka hun remchang ka bawh pelh kha a pawi ka ti. Gandhi-a pawh khan Isua hnen atangin ‘non-violence’ hi a zir a ni a, chu Chanchin Tha sawina hun remchang ‘Golden Chance’ ka neih laia, ka thinrimin ka bawh pelh ta kha ka ui khawp mai.

Mizo Thalaite hi eng ang dinhmuna dingin nge i hmuh?
Thalaite hi thawh tur tha tak chu awm se an thatchhe lo. Thawh tur nei lo leh hmabak nei lo nia inhria hi an lainatawm. Chuvang chuan thawh tur nei leh hmabak neia kan siam a pawimawh. Central-ah scheme leh thil dang chi hrang hrang zawn a, Zoram tana pawhluh ve te pawh thil tih tur pawimawh takah ka ngai.

A nih leh Thalaite-ah hian beiseina i nei reng reng em?
Nei tehreng e. Kaihhruaina dik hnuaiah an awm a, an mind set kan tih dik chuan thluak leh kut themthiam lamah pawh hnam dangte hi kan khum niin ka hria. Mahse, hei hi ‘unexplore’ a la ni a, facilities kan nei lova, anmamawh leh an duh ang tih theihna a awm lova, a nihna tur angin kal ila chuan an kuthleina te pawh hi a tangkai zawnga kan hman chuan beiseina sang tak ka nei.
Kum 30 chuang zet nula tlangval zingah ka lo khawsa tawh a. Sports, Adventure, excursion-ah te ka lo hruai tawh thin a. Potential leh talent hi Pathianin a pe tha tih pawh a hrechiangtute zingah ka tel vein ka hria. Chuvangin kan enkawl dan a zirin beiseina sang tak ka nei a ni.

Kuthnathawh hi hna zahawm-ah nge i ngaih hna hnuaihnung?
Hna zahawm takah ka ngai a, ka novel ziah ‘Ram leh I tan chauh’ tihah pawh khan sorkar hna ringawta innghat lova mahni kuta din a, kuthnathawh a hlawk theih zia te pawh ka tarlang a ni. Tunah pawh Mualpui lui kamah Khanghu hmun ka nei a, Lengpui ramah Hmunphiah ka ching bawk a. Kuthnathawh hi ka ngaisang mai ni lovin, ka luhchilh a ni.

Mizo Nationalism hi a peil mek niin an sawi a, chu chu i pawm zawng a ni em?
Ka hmuh dan chuan dinhmun hlauhawm takah a awm. Kan retheih em avangin sum leh pai leh dinhmun te kan hmu tai a. Chuvang chuan tunah tak pawh hian India rama National Party pakhat Indian national Congress chu kan ramah pawh hneh takin kan sorkar tir a. Mahse, Central-ah pawh an uar tawh loh leh a hniam zela an kal laiin Zofate hian hnam rilru pawh pu hleithei lo hian kan inchhung zel emaw ni chu awm ka ti hial. Kan rilru, identity hi sum leh pai hian a eichhe mek niin ka hria. Hnam rilru pu rana thil ti hi an tlem sawt em em a, hei hi ka vei khawp mai. Chuvangin tun Parliament inthlanah pawh hian kan hnam rilru, Mizo Mizona phochhuak thei ngei tura, hnamdang ang chhunga lut lova, mipuite candidate ka nih duhna pawh hi chulai tak chu a ni.

MP lo ni tawh te i ni a, Central Politics pawh ila ngaihven chhunzawm zel anga, tuna central politics dinhmun khu engnge i hmuh dan?
India ramah hian national party lian tak tak kan nei thin a. Amaherawhchu, heng national party te hian tlak hniam lam an pan mek niin a lang. Congress an ni emaw BJP an ni emaw, inthlan apiangin an dinhmun a hniam telh telh a, regional party inhlawmkhawm tumna hian boruak a siam mek niin ka hria. National party te pawh heng regional party te kuah khawm tum hian an phe vel mek bawk a. Chutih kara national party kher tia lo buai hi a ‘outdated’ tawh ni pawhin a lang.

MP ngawi reng tih hi a lar khawp mai a, I MP lai khan nangmah kha MP ngawi reng zingah i in chhiar tel em?
MP ngawi reng chu ka inti phal lo. Ka MP tirh atang khan thusawi tumin ka inbuatsaih a, nitin lehkha pawimawh ka keng a. Thla 6 hnua-ah House-ah thu ka sawi thei. Gujarat buaina avang khan Prime Mminister pawh ka hmu a, India Hmarchhak MP te sawm khawmin lehkha tam tak siamin kan thawn chhuak bawk.
Union Minister Kumaramangalam-a meeting koh-ah vawikhat ka tel tumin meeting kha a bul lamah englih-in an kaihruai a, a hnu lamah hindi in an chhunzawm a, engmah ka hriatthiam ve takloh avangin ka ding a, ‘he meeting-a kka awm ve hi a tul love’ tiin ka chhuahsan a. Minister-in min rawn umzui a, ka harsatna min rawn zawt a. Hindi ka thiamloh thu leh an tawng hrethiam ve lo chunga awm reng chu a tulna ka hriat loh thu ka sawi a. Chumi tum chuan meeting-a lut turin min thlem leh chiam nghe nghe a. Ani khan midang a hrilh leh a, khata tang khan meeting reng reng-ah hindi an hman pawhin a tawpna leh a karlakah english in an sawifiah ta ziah a ni. Kei chu ka ata a leiah ka tawng chhuak phawng phawng zel a, chuvang chuan MP ngawi reng ni chuan ka in ngai lem lo.

Candidate-a an puan ni che khan ‘Nghawng thleng bak’ tih kha a lar hle a, hei hi engnge a awmzia?
MLA leh VC inthlan-ah hneh takain Congress kan sorkar tir a. Kan ram dinhmun enin hetiang hi kan mamawh pawh a ni maithei e. Mahse, mihring taksa angin ka tehkhin a, nghawng thlenga dai pung pung tawh angin a lang a. A chung ber chu lu, hriatna, hmuhna, ei theihna leh thil engkim, kan identity lanna kha a ni. Chu ber chu a chim pil chuan a pawi dawn em a, nghawng thleng bak hi chim tir lo ila ka duh a ni. Inthlanna a a lu ber MP inthlanah hian kan lu em hi chu chim tir lo ila, kan identity hi la vawng nung ila ka duh a ni.

MP thlan-ah hian tlin theih i in beisei em?
Pathian leh mipuite zarah beisei e. Party candidate ka ni lova, independent candidate kha party ten min tawiawm a ni a. Min tawiawmtu party te hi an thawhhona a tha bawkin ka hria. Tin, MP ka nih hmasaka boruak ang deuh chiah khan, chawpchilh taka mipui candidate tura sawm ka’n ni leh bawk a. Ka rilru a ka lo suangtuah ve thin pakhat chu, kan ramah hian regional party pakhat leh national party pakhat hi awm sela, chumite chuan ro inrel chhawk mai sela tih hi ka ngaihtuah a, chutiang boruak te chu a in her mek em aw te ka ti bawk.
Amaherawhchu, kan khingpuite hian vai rama an chin thin, kan rama copy ve te an nie a. Inthlan dawn hnaia dawt mak deuh deuha inpuh te, lehkha leh thil dang sem chiam te a lo awm tawh thin a, hei hi a kristian lova, a thalo khawp mai. Hetiang te hi thil thleng palh a lo nih pawhin kan hriat lawk a pawimawh khawpin ka hria.

1 comment:

Anonymous said...

Pachhunga University College ah khuan Principal engemawzat an lo awm tawh a. Pu Lungmuana danglam bikna te:

1) A fanu pakhat chu a tlin em em vang ni si lovin, a Pa a Principal vang liau liau a ngaih theihin, a pa hunchhung ngeiin Mizo Department-ah Lecturer in a lut!
2) A fanu naupang zawk chu khu College zahawm takah khuan a pa Principal VANG LIAU LIAUVIN, a pa hunchhung ngeiin Clerk atan lak a ni bawk!! Tichuan, kan Upa, ram hmangaihtu leh ram veimi chuan a fate 2 chu an tlin reng vang ni hauh lovin, a hunchhungin hna a siamsak hman anih chu! A zahawm teh e!
3) Pu Lungmuana'n Principal hna a kherh tlut tlut laiin College Veng khawtlang nen ram chungchang thuah an intibuai a. Upa Dr. Muana chuan, "Inch. khat pawh kan tawlh lovang..." tiin, HUAISEN takin thu a sawi a. College pawhin a muanpui khawp mai. Mahse, a han Principal ta chiah a... Enge lo thleng ta!? Tunah khuan College ram khu inches engzatnge he buaina thilah hian lak hek anih tawh le? Min chhang thei in awm em?
4) A hunchhung reilote khan engtinnge MP Fund kha a sem le aw!? Rinthu ni hauh lova HRECHIANGTU an awm leh tlat mai a. He thilah hian engtinnge Upa Dr. Muana hi a insawifiah dawn le?